Sự phát triển của xe điện đang mở ra một tương lai giao thông xanh và bền vững. Tuy nhiên, đi cùng với lợi ích là những thách thức không nhỏ về an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC), mà tâm điểm là khối pin Lithium-ion. Để đảm bảo an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng, việc hiểu rõ các nguyên nhân gây cháy nổ và nắm vững các giải pháp phòng ngừa là vô cùng cấp thiết.

1. Những nguyên nhân chính gây cháy nổ pin Lithium-ion

Gốc rễ của các vụ cháy nổ pin xe điện là hiện tượng "thoát nhiệt ngoài tầm kiểm soát" – một phản ứng hóa học dây chuyền tự gia nhiệt, một khi đã khởi phát sẽ rất khó để dừng lại. Hiện tượng nguy hiểm này có thể bị kích hoạt bởi các nguyên nhân sau:  

+  Va chạm vật lý: Các vụ tai nạn giao thông hoặc va đập mạnh có thể làm hỏng kết cấu vật lý của pin, gây đoản mạch bên trong và kích hoạt phản ứng thoát nhiệt gần như tức thời.  

+ Lỗi trong quá trình sạc: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm các thói quen nguy hiểm như sạc quá lâu (trên 8 tiếng), sạc qua đêm không giám sát, sử dụng bộ sạc không chính hãng hoặc kém chất lượng, và sạc pin ngay sau khi xe vừa vận hành, lúc pin còn đang nóng.  

+ Lỗi sản xuất và pin cũ, kém chất lượng: Các khiếm khuyết từ nhà sản xuất như tạp chất kim loại, lỗi lắp ráp có thể tạo ra những "quả bom nổ chậm" bên trong pin. Bên cạnh đó, pin cũ, suy thoái theo thời gian hoặc pin trôi nổi, không rõ nguồn gốc sẽ có nguy cơ mất an toàn cao hơn đáng kể.  

+ Nhiệt độ môi trường: Vận hành hoặc sạc xe dưới trời nắng gắt hoặc trong môi trường nhiệt độ quá cao có thể đẩy nhanh quá trình suy thoái và làm tăng nguy cơ quá nhiệt của pin.  

2. Vì sao cháy pin xe điện lại đặc biệt nguy hiểm?

Đám cháy từ pin Lithium-ion không giống như các đám cháy thông thường và mức độ nguy hiểm cao hơn rất nhiều:

+ Cực kỳ khó dập tắt: Đám cháy pin là kết quả của phản ứng hóa học nội tại, tự sinh ra oxy để duy trì sự cháy mà không cần không khí từ bên ngoài. Do đó, các bình chữa cháy thông thường (bột, CO2) gần như không hiệu quả. Việc dùng nước nếu không đúng cách (lượng quá ít) có thể phản ứng với các hóa chất ở nhiệt độ cao sinh ra khí Hydro dễ nổ, khiến tình hình tồi tệ hơn. Biện pháp hiệu quả nhất là dùng một lượng nước cực lớn và phun liên tục để làm mát, hạ nhiệt độ của khối pin hoặc sử dụng bình chữa cháy gốc nước.  

+ Sinh ra khí độc chết người: Quá trình cháy pin giải phóng ra hàng loạt khí độc hại, đặc biệt là Hydro Florua (HF). Khi hít phải, khí này kết hợp với hơi ẩm trong cơ thể tạo thành axit cực mạnh, có khả năng ăn mòn sâu các mô, gây phù phổi cấp và tử vong ngay cả ở nồng độ thấp.  

3. Gải pháp đảm bảo an toàn PCCC xe điện: Xây dựng hạ tầng an toàn và nâng cao nhận thức cộng đồng

- Xây dựng hạ tầng sạc an toàn: Quy hoạch và xây dựng các trạm sạc, khu vực sạc tập trung (đặc biệt tại chung cư, bãi đỗ xe) tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về PCCC. Điều 24 - Luật PCCC và CNCH 2024 của Việt Nam (hiệu lực từ 01/07/2025) đã có những quy định ban đầu, yêu cầu khu vực sạc tập trung trong nhà phải có giải pháp ngăn cháy và trang bị phương tiện chữa cháy phù hợp.  

- Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tuyên truyền, giáo dục sâu rộng để mỗi người dân trở thành một "chuyên gia an toàn" cho chính chiếc xe của mình.

4. Quy tắc vàng an toàn khi sạc và sử dụng xe điện

Ý thức của người dùng là lá chắn quan trọng nhất. Hãy luôn tuân thủ các nguyên tắc sau:

- Chỉ sử dụng bộ sạc chính hãng, đúng chủng loại và thông số kỹ thuật mà nhà sản xuất cung cấp.  

- Không sạc qua đêm, không sạc quá 8 tiếng liên tục. Tốt nhất là giám sát quá trình sạc và rút sạc ngay khi pin đầy.  

- Sạc ở nơi khô ráo, thoáng đãng, trên bề mặt không cháy (nền xi măng, gạch) và cách xa các vật liệu dễ cháy như rèm cửa, sofa, đồ gỗ ít nhất 1 mét.  

- Để pin nguội hoàn toàn (ít nhất 15-20 phút) sau khi sử dụng rồi mới cắm sạc. Tuyệt đối không sạc khi pin còn đang nóng.  

- Tuyệt đối không tự ý thay đổi kết cấu xe, "độ" pin, hay thay thế các linh kiện, ắc quy không rõ nguồn gốc, kém chất lượng.  

- Bảo dưỡng định kỳ tại các cơ sở ủy quyền của nhà sản xuất để kiểm tra và phát hiện sớm các rủi ro tiềm ẩn.  

- Ngừng sử dụng và đưa đi kiểm tra ngay khi phát hiện pin có các dấu hiệu bất thường như: bị phồng, nứt, biến dạng, có mùi lạ, nóng bất thường hoặc sạc quá nhanh đầy/nhanh hết.  

An toàn cho xe điện không phải là trách nhiệm của riêng ai. Bằng việc trang bị kiến thức và thực hành các thói quen an toàn, mỗi chúng ta đang góp phần xây dựng một môi trường giao thông điện văn minh, bền vững và an toàn cho tất cả mọi người.

PCCC&CNCH