Hiện trường là nơi xảy ra, nơi phát hiện vụ việc mang tính hình sự (nơi chuẩn bị, tiến hành, che giấu hành vi phạm tội), nơi tồn tại dấu vết vật chứng liên quan tội phạm, cần được phát hiện, thu thập, bảo quản để phục vụ cho công việc điều tra làm rõ nguyên nhân, quá trình diễn biến của vụ án hình sự. Vì vậy tính nguyên vẹn của hiện trường có ý nghĩa đặc biệt quan trọng giúp cho việc điều tra, khám nghiệm hiện trường được khách quan, toàn diện chính xác, đảm bảo thu thập đầy đủ các thông tin, dấu vết, vật chứng phục vụ cho việc xác định nguyên nhân, diễn biến vụ việc và truy tìm thủ phạm. 

Công tác bảo vệ hiện trường không chỉ là trách nhiệm của riêng lực lượng công an mà còn là nghĩa vụ của tất cả mọi người dân, đặc biệt là những người đầu tiên có mặt tại hiện trường. 

Những dấu vết, vật chứng, cảnh vật ở hiện trường, luôn đứng trước khả năng bị xáo trộn, bị thay đổi, bị hỏng, mất mát… do tác động của các yếu tố thiên nhiên, thời tiết, khí hậu như mưa nắng, không khí, nhiệt độ, gió…; tác động của con người (hành động xóa dấu vết của thủ phạm, hoặc tác động vô ý của người khác, sự hốt hoảng, thiếu hiểu biết của nạn nhân hoặc người thân của họ, việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp để cấp cứu nạn nhân, cứu tài sản); tác động của súc vật, côn trùng và quá trình vận động nội tại (ví dụ như bị ô xy hóa, bị ăn mòn, bị thối rữa… của dấu vết vật chứng. Để hạn chế đến mức thấp nhất sự biến đổi thì công tác bảo vệ hiện trường được đặt ra như một tất yếu.

Khá phổ biến là tình trạng người dân hiếu kỳ, tò mò vây quanh nơi xảy ra sự việc, cố tìm hiểu xem chuyện gì, xảy ra như thế nào, có ai làm sao không, thậm chí có người còn lợi dụng để trộm cắp tài sản của nạn nhân... Điều này vừa gây cản trở giao thông, mất an ninh, trật tự, vừa làm xáo trộn vừa làm mất mát hư hỏng dấu vết vật chứng quan trọng. Chỉ cần dịch chuyển, hoặc làm hỏng hay để mất những chi tiết, hiện vật tại hiện trường, sẽ gây khó khăn vô cùng lớn cho việc đánh giá chứng cứ sau này. Đồng thời, những sai sót từ giai đoạn này sẽ dẫn đến hàng loạt sai phạm khác trong việc điều tra, truy tố, xét xử. Nhất là dễ dẫn đến bỏ lọt tội phạm, làm oan người vô tội mà xuất phát từ sự lỏng lẻo của việc bảo vệ hiện trường.

     Các công việc quần chúng nhân dân cần phải làm để bảo vệ hiện trường:

    – Ngăn chặn những nguy hiểm, thiệt hại đang tiếp diễn, bảo vệ tài sản, hạn chế các ảnh hưởng xấu có thể xảy ra: Ngay lập tức phải tìm cách liên hệ, báo tin cho Công an xã, phường hoặc các cơ quan chức năng có thẩm quyền gần nhất, phối hợp với các lực lượng (như công an xã, phường, lực lượng an ninh trật tự tại cơ sở, cảnh sát phòng cháy chữa cháy, lực lượng xử lý chất độc hại, quần chúng nhân dân… để ngăn chặn những nguy hiểm còn tiềm tàng (tai nạn tiếp diễn, cháy nổ, chất độc hại phát tán ra môi trường, …), cấp cứu người bị nạn, bảo vệ không cho tài sản bị lấy trộm, hạn chế đến mức thấp nhất ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội.

   – Truy bắt kẻ phạm tội: Nếu có cơ sở nhận định thủ phạm (hoặc đồng phạm) đang lẩn trốn trong phạm vi hiện trường hoặc khu vực lân cận thì cung cấp thông tin hoặc trực tiếp hỗ trợ cho các lực lượng chức năng truy bắt đối tượng.

  – Xác định phạm vi hiện trường bảo vệ: Cần nắm diễn biến, xác định chính xác hiện trường nơi xảy ra vụ việc, phạm vi tồn tại các dấu vết vật chứng để kịp thời có những biện pháp phù hợp để bảo vệ dấu vết, vật chứng (như bố trí người canh gác, căng dây, cắm biển báo, …).

  – Bảo vệ dấu vết, vật chứng: Hạn chế tiếp cận trung tâm hiện trường, chú ý không để vật che, chắn tiếp xúc trực tiếp với dấu vết, vật chứng. Trong trường hợp cần thiết, cấp bách mới được di chuyển dấu vết vào nơi an toàn, và trước khi di chuyển phải đánh dấu vị trí, trạng thái của chúng trên hiện trường, chụp ảnh hiện trường ban đầu (bằng điện thoại hoặc các thiết bị điện tử có chức năng chụp ảnh).

  – Cung cấp thông tin với lực lượng chức năng khi họ đến tiếp quản hiện trường.

   Công tác bảo vệ hiện trường là một hoạt động quan trọng, cần sự chung tay của tất cả mọi người để đảm bảo quá trình điều tra, làm rõ vụ việc được diễn ra khách quan, chính xác. Vì vậy người dân, nhất là những người biết việc vừa phải có ý thức tôn trọng pháp luật, vừa cần tinh thần cộng tác giúp đỡ cơ quan chức năng chủ động phòng ngừa, giải quyết tốt các vụ việc xảy ra, góp phần lớn công sức vào công tác phòng, chống tội phạm và phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Phương Nam