Nhằm bảo đảm hiệu quả trong công tác tố tụng hình sự, tăng cường công bằng, minh bạch và đảm bảo quyền con người trong khi thực thi các biện pháp ngăn chặn, Bộ Công an đã hoàn thành xây dựng dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, dự kiến trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV (dự kiến khai mạc ngày 20/10/2025).

Trên cơ sở kế thừa những quy định của Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú có nhiều điểm mới, sửa đổi bổ sung quan trọng nhằm giải quyết những tồn tại, khó khăn trong quá trình thực hiện Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam hiện hành và ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin trong công tác thi hành tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú. Những điểm mới, sửa đổi bổ sung này vừa bảo vệ quyền lợi công dân, vừa đáp ứng yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tội phạm trong điều kiện mới, được quy định cụ thể tại 02 chương mới của dự thảo Luật này, gồm: Chương VII quy định về “Thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú” và Chương IX quy định về “Cơ sở dữ liệu về thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú”.

        Một số điểm chính của dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú (sau đây viết tắt là Dự thảo Luật).

       1. Dự thảo Luật có quy mô, cấu trúc mở rộng hơn: Dự thảo Luật gồm 13 chương, 93 điều, tăng 20 điều so với luật hiện hành. Sửa đổi, bổ sung 53 điều, xây dựng mới 22 điều, bỏ 2 điều không còn phù hợp. 

       2. Dự thảo Luật bổ sung nội dung “cấm đi khỏi nơi cư trú” thành một biện pháp ngăn chặn rõ ràng hơn, với quy định chi tiết về thủ tục, quyền, nghĩa vụ của người bị áp dụng cũng như các hình thức giám sát nếu cần. 

        3. Dự thảo Luật bổ sung quy định về việc sử dụng thiết bị giám sát điện tử: đối với một số trường hợp người bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú có thể bị gắn thiết bị giám sát điện tử (được quy định cụ thể tại Điều 41). 

        4. Việc trao đổi hồ sơ, lệnh cấm, bàn giao cho cấp xã, đơn vị quản lý, theo dõi được quy định rõ trong dự thảo Luật để đảm bảo trách nhiệm và sự phối hợp trong quản lý: Sau khi ra khỏi nhà tạm giữ hoặc trại tạm giam, trong vòng 01 ngày, cơ quan thi hành sẽ phải bàn giao hồ sơ và lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc đơn vị quân đội được giao quản lý. Đối với trường hợp giám sát điện tử, việc bàn giao còn bao gồm cả quản lý thiết bị giám sát.

          5. Chế độ đối với các nhóm đặc thù:

          - Dự thảo Luật bổ sung chế độ quản lý giam giữ riêng biệt cho người bị tạm giữ, tạm giam là người dưới 18 tuổi, phụ nữ có thai hoặc nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi. 

          - Dự thảo Luật bổ sung quy định đảm bảo người bị cấm đi khỏi nơi cư trú vẫn có quyền học tập, lao động nếu điều kiện cho phép.

        6. Cơ sở dữ liệu về thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú: Dự thảo Luật quy định thành lập cơ sở dữ liệu để quản lý thông tin về các biện pháp ngăn chặn. Việc này giúp nâng cao tính minh bạch, dễ kiểm tra, giám sát. 

        7. Dự thảo Luật quy định quyền và nghĩa vụ rõ ràng hơn của người bị tạm giữ, tạm giam, người bị cấm đi khỏi nơi cư trú; trách nhiệm của các cơ quan trong quản lý, thi hành biện pháp, đảm bảo quyền tiếp cận luật, khiếu nại, tố cáo. 

        8. Dự thảo Luật bổ sung cập nhật về Cơ quan quản lý thi hành: Bổ sung Bộ Tư lệnh vùng Cảnh sát biển là một trong những cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý, thi hành các biện pháp tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú trong hệ thống quân đội nhân dân.

Việc ban hành Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú là việc làm rất cần thiết trong điều kiện hiện nay. Khi được ban hành, Luật sẽ góp phần củng cố tính nghiêm minh của pháp luật, bảo đảm tố tụng hình sự được tiến hành công bằng, minh bạch, nâng cao tính nhân đạo, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn; giúp tăng tính hiệu quả trong quản lý, thực thi pháp luật; đồng thời đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa công tác tố tụng, quản lý giam giữ và giám sát trong tình hình hình hiện nay.

Phòng ANĐT